Weź plecak na ramię, manierkę do pasa,
Włóczęgi w drużynie czas nadszedł…
Któż z nas nie jadł z menażki lub nie pił wody z manierki w czasie wędrówki lub na biwaku? W ramach naszego wakacyjnego eksponatu miesiąca – lipca 2025 – prezentujemy menażko-manierkę.
Czym jest menażko-manierka?
Menażko-manierka to metalowe naczynie z pokrywką, które służyło do spożywania posiłków, a nawet ich przygotowania w warunkach polowych. To naczynie dawniej wykonywane było z aluminium, obecnie produkowane jest również ze stali nierdzewnej lub z tworzyw sztucznych.
Kształty menażek były różne – od owalnych, przez menażki w kształcie nerki, aż do prostokąta. Menażki były kilkuczęściowe, przeznaczone: na zupę, na drugie danie oraz napój. Na szczególną uwagę zasługuje także specjalna budowa menażek, ponieważ naczynia były wyposażone w rączki, uchwyty do łączenia elementów.
Ach, jak bardzo smakowały nam posiłki w nich przygotowywane! Na wędrówki na szlaku w menażkach gotowane były proste zupki, nieraz z dodatkiem jałowca, oraz woda na gorącą herbatę.
Menażko-manierka – historia
Menażko-manierka była używana głównie przez żołnierzy i harcerzy. Znana jest już od lat trzydziestych XX wieku. Finalny projekt tego naczynia został zatwierdzony w 1931 r. w Instytucie Technicznym Intendentury Ministerstwa Spraw Wojskowych. Produkcją seryjną menażek zajmowało się w Polsce kilku producentów:
- Fabryka Wyrobów Aluminiowych i Blaszanych „Pelikan” Spółka z o.o. w Warszawie na ul. Stępińskiej 10/16 (stosowano sygnaturę F.W.A.B.);
- Huta Ludwików Spółka Akcyjna w Kielcach na ul. Zagnańskiej 27;
- Huta Silesia w Rybniku na ul. Przemysłowej 8;
- „Olkusz” Fabryka Naczyń Emaliowanych Spółka Akcyjna w Olkuszu – Oddz. Zakł. „Ideal” w Wolbromiu (stosowano sygnaturę JDEAL);
- Fabryka „Światowit” w Myszkowie (należąca do Koncernu „Modrzejow-Hantke” Zjednoczone Zakłady Górniczo-Hutnicze Spółka Akcyjna w Sosnowcu).
Eksponat miesiąca: menażka ze zbiorów Komisji Historycznej
Nasz eksponat to wojskowa menażko-manierka, czyli trzyczęściowy zestaw z rączką. Dwa pojemniki na dania oraz manierka z zakrętką, wszystko wykonane z aluminium w brezentowym pokrowcu. A jaka historia stoi za naszym eksponatem?
Menażki mogły przetrwać wiele lat, a nawet pokoleń. Prezentowana w naszym wpisie menażka pochodzi prawdopodobnie z okresu PRL i mogła być częścią żołnierskiego wyposażenia.
Później z tego typu menażek korzystały kolejne roczniki harcerek i harcerzy. Do obowiązków harcerzy należało także dbanie o menażki, dlatego po posiłku wykorzystywali piasek, trawę i zimną wodę ze strumyka, by zachować je w czystości. Na żadnej z nich nie mogły znaleźć się ślady tłuszczu czy osadu z herbaty. W przeciwnym razie… Cóż! Niejedna menażka przeżyła przygodę za sprawą swojego nieuważnego właściciela! Gdy była źle umyta, „leciała” po przeglądzie daleko, czasem wpadając na kamienie do potoku. Za każdym obiciem czy wgnieceniem stała jednak obozowa lub biwakowa historia, a same naczynia nigdy nie zatraciły swoich właściwości.
Jak widać, droga, którą przebyła nasza menażka, była długa. Przez lata przechodziła z rąk do rąk, przez wielu właścicieli, w tym żołnierzy i harcerzy, aż wreszcie trafiła do naszej komisji jako cenny eksponat.
